Geneeskrachtige kruiden

Kruiden zijn planten waarvan de bovengrondse delen niet of slechts een beetje verhouten en die ‘s winters meestal geheel afsterven. Zij nemen een belangrijke plaats in binnen de geneeskunde, vroeger nog meer dan nu. Kennis van de geneeskrachtige werking van kruiden is ons uit de oudheid overgeleverd via de Grieken, Romeinen en Arabieren, aangevuld met de ervaringen van onze Keltische en Germaanse voorouders. In de Middeleeuwen waren het vooral de kloosterlingen die hiervoor belangstelling hadden. De kruidentuinen in ons land zijn dan ook voornamelijk kloostertuinen geweest. Karel de Grote heeft de kruidenteelt in ons land sterk bevorderd. Van hem is het ‘Capitulare de Villis’ bewaard gebleven, een verordening voor de beplanting van de moes- en kruidentuinen op zijn vele domeinen in zijn grote Frankische Rijk. Een van die landgoederen lag bij Nijmegen.

foto_kruidentuin_groot_01In de Renaissance werd de sociale taak van de kloosters grotendeels overgenomen door stedelijke instellingen zoals gasthuizen. De kruidentuinen van de in de steden gevestigde apothekers waren in die tijd zeer belangrijk. De apothekers kweekten de geneeskrachtige kruiden zelf om van voldoende voorraad verzekerd te zijn. Pas later ontstonden de handelskwekerijen. Het centrum hiervan lag in Noordwijk. Omstreeks 1800 was daar circa 17 hectare grond met kruiden beplant. Naast geneeskrachtige kruiden werden er ook aromatische gewassen gekweekt, zoals komijn dat gebruikt werd in Leidse kaas en gezegende distel voor de likeurstokerij.

Na 1800 is het gebruik van de kruiden sterk verminderd door de opkomst van de chemische industrie. Hieraan werd de voorkeur gegeven omdat de werkende eigenschappen van de kruiden sterk wisselden, de houdbaarheid beperkt was en de productie te gering. Toch zijn vele gewassen ook nu nog onmisbaar, omdat hun werking niet door chemicaliën te vervangen is. Valeriaan, wolfskers en vingerhoedskruid worden in ons land nog op grote schaal gekweekt. Na de Tweede Wereldoorlog is de wetenschappelijke belangstelling voor het gebruik van kruiden binnen de geneeskunde weer sterk toegenomen.